Վերլուծություն

Futures Studio հարթակն ստեղծվել է մեր հասարակության տարբեր անդամների բաց քննարկումների եւ բանավեճերի մեջ ներգրավելու համար: Մենք հավատում ենք, որ հանրության տարբեր շրջանակների մտավորական մարդկանց միջեւ կապերի ստեղծումը տանում է դեպի առաջընթաց: Այսօրվա հոդվածի հեղինակն է Արթուր Բուդաղյանը, որը Մոնրեալում տեղակայված «ԲիՍիԷյ» հետազոտական խմբի՝ Զարգացող տնտեսությունների գծով գլխավոր ստրատեգն է:

Մենք չենք կարող հրապարակել այն մարդու անունը, որի հետ անցկացրել ենք այս սեղմ հարցազրույցը` նվիրված միջազգային իրավունքի, միջազգային կազմակերպությունների եւ աշխարհաքաղաքականության ներկայիս հարցերին: Նա աշխատել է ազգային եւ միջազգային կազմակերպություններում, նշյալ թեմաներով հրապարակել մի շարք հոդվածներ եւ գրքեր, այժմ էլ ղեկավար պաշտոն է զբաղեցնում առանցքային միջազգային կազմակերպություններից մեկում: Հարցազրույցը տեղի է ունեցել 2021 թվականի հունվարի 5-ին:

Արցախում (հայտնի է նաև որպես Լեռնային Ղարաբաղ) ընթացող պատերազմը միջազգային երկու հայեցակետ ունի՝ աշխարհաքաղաքական և իրավական: Այս երկու հայեցակետն էլ շատ կարևոր են: Եվ սխալ է հակամարտության իրավական կողմն անտեսելը: Միջազգային իրավունքի տեսանկյունից Արցախում պատերազմը մեկ անգամ ևս ընդգծում է երկու մրցակցող սկզբունքների՝ ազգերի ինքնորոշման իրավունքի և պետությունների տարածքային ամբողջականության միջև հակադրությունը:

Վերջին չորս օրերի ընթացքում Հայաստանը լայնածավալ պատերազմի մեջ է Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ: Ռուսաստանը որդեգրել է չեզոք դիրքորոշում: Հարևան Վրաստանն էլ տարաբնույթ լոգիստիկ խնդիրներ է ստեղծում Հայաստանի համար: Չնայած բոլոր դժվարություններին, հայերը շարունակում են գոյապայքար մղել և մինչ այս պահը հաղթում են պարտադրված պատերազմում:

Շատերը պնդում են, որ տնտեսական այնպիսի ցուցանիշները, ինչպիսին են ՀՆԱ-ն (համախառն ներքին արդյունք) կամ մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն, չեն արտահայտում հասարակությունների բարեկեցության իրական պատկերը: «Սոցիալական առաջընթացի հրամայական» (The Social Progress Imperative) շահույթ չհետապնդող ընկերությունը մշակել է սոցիալական բարեկեցության նոր՝ Սոցիալական առաջընթացի ցուցիչ (Social Progress Index), որը հասանելի է https://www.socialprogress.org կայքում: Այս համակողմանի ցուցիչն ընդգրկում է սոցիալական առաջընթացի տարբեր կողմերը (օրինակ, թե ինչպիսին են ազատ և ներառական հասարակությունները, որքանով են դրանցում պաշտպանվում անհատների և փոքրամասնությունների իրավունքները, ինչպիսի հնարավորություններ են ստեղծվում, բնապահպանության որակը, առողջապահությունը և այլն):

Արհեստական բանականության (կամ պարզապես ԱԲ) ամենամեծ պոտենցիալ օգուտը կարող է լինել առողջապահության ոլորտում, հատկապես՝ զարգացող երկրներում: Ինչու՞, որովհետեւ առողջապահությունն այն սակավաթիվ ոլորտներից է, որտեղ ԱԲ-ն կարող է կտրուկ կրճատել (քան ավելացնել) ծախսերը, ապահովել «երջանիկ արտադրողականության» բարձրացում (եթե չգիտեք, թե ինչ է երջանիկ արտադրողականությունը, կարդացեք մեր՝ «Ի՞նչն է ստեղծում հարստություն» զեկույցը) եւ սրընթաց բարելավել առողջապահական ծառայությունների ընդհանուր որակը: Ստորեւ ձեզ ենք ներկայացնում այն, թե ինչու ենք համոզված, որ ԱԲ-ի ամենամեծ պոտենցիալ օգուտն առողջապահության ոլորտում է:

Առաջին. ճգնաժամերը բացահայտում են ոչ կոմպետենտությունը Ճգնաժամերը թեեւ ստեղծում են հնարավորություններ, դրանք նաեւ բացահայտում են ոչ կոմպետենտությունը: Ճգնաժամերը մշտապես պահանջում են ավելի արագ արձագանք: Սակայն, որքան մեծ է արագությունը, այնքան ավելի մեծ է կոմպետենտ լինելու անհրաժեշտությունը: Մեծ արագությունների եւ ոչ կոմպետենտության համադրությունն աղետալի հետեւանքների է հանգեցնում կյանքի գրեթե բոլոր ոլորտներում՝ լինի դա առողջապահություն, ֆինանսներ, կառավարում, թե ռազմական գործ:

Մինչ այժմ մենք իմացել ենք, որ գոյություն ունի հարստության ստեղծման միայն երկու եղանակ, որոնք չեն ենթադրում որեւէ մեկի ռեսուրսների կլանում. դրանք են՝ արտադրողականությունն ու առեւտուրը: Առաջին մասում մենք քննարկեցինք արտադրողականությունը: Երկրորդ բաժնում կքննարկենք միջազգային առեւտուրը:

Հարստության ստեղծումը ու դրա վերաբաշխումն, անկասկած, մինչև օրս տնտեսագիտության, ֆինանսների և բազմաթիվ այլ ոլորտների կարևորագույն հարցերից են: Հարստության ստեղծումը բարդ երևույթ է, բայց մենք կփորձենք այն ներկայացնել պարզ տերմինաբանությամբ՝ չշեղվելով էությունից: Այս զեկույցն ընթերցողի համար ավելի պարզ ու հեշտ ընթեռնելի դարձնելու համար մենք որոշել ենք այն բաժանել երկու մասի:

Վերջին մի քանի ամիսներին մենք ականատես եղանք բազմաթիվ քննարկումների այն մասին, թե ինչպես են կառավարությունները պայքարում նոր տիպի կորոնավիրուսի համավարակի դեմ: Շատերը պնդում են, որ այնպիսի երկրները, ինչպիսին Չինաստանն է, կարողանում են ավելի մեծ հաջողությամբ պայքարել համավարակի դեմ, քանի որ ունեն վարչահրամայական համակարգեր, որոնք ճգնաժամերի ժամանակ ավելի արդյունավետ են: